سودان در میانهٔ جنگ داخلی و برای دریافت تسلیحات پیشرفته، ایجاد یک پایگاه 25 ساله دریایی در دریای سرخ را به روسیه پیشنهاد داده؛ اقدامی که در صورت نهایی شدن، جای پایی استراتژیک برای مسکو در یکی از حساسترین مسیرهای تجارت جهانی ایجاد کرده و نگرانی شدید قدرتهای غربی را برانگیخته است.
به گزارش خبرنگار گروه بینالملل باشگاه خبرنگاران پویا، سودان در ازای دریافت تسلیحات، یک قرارداد 25 ساله برای ایجاد پایگاه دریایی در دریای سرخ به روسیه پیشنهاد کرده است؛ اقدامی که به مسکو جای پایی راهبردی در نزدیکی مسیرهای مهم تجاری میدهد.
در تحولی ژئوپلیتیکی مهم که میتواند معماری امنیتی دریای سرخ و شاخ آفریقا را دگرگون کند، دولت نظامی سودان رسماً پیشنهاد ایجاد نخستین پایگاه دریایی روسیه در قاره آفریقا را ارائه کرده است. بر اساس گزارشی مفصل که روز یکشنبه در وال استریت ژورنال منتشر شد، این پیشنهاد جایگاهی بیسابقه در اختیار مسکو قرار میدهد تا بر برخی از حیاتیترین مسیرهای دریایی تجارت جهانی اشراف داشته باشد؛ موضوعی که بلافاصله نگرانی مقامهای غربی را برانگیخته است.
این توافق احتمالی، چرخشی چشمگیر در رقابت بر سر نفوذ در آفریقا محسوب میشود؛ جایی که قدرتهای جهانی از جمله آمریکا، چین و روسیه برای کسب مزیت راهبردی با یکدیگر رقابت میکنند.
اگر این قرارداد نهایی شود امکان دستیابی روسیه به یک بندر آبهای گرم را فراهم میشود؛ این بندری به مسکو اجازه خواهد داد که قدرت خود را در اقیانوس هند و مدیترانه گسترش دهد و بهطور بنیادین موازنهٔ قدرت دریایی را در منطقهای بیثبات دگرگون کند.
پیمانی راهبردی برای بیستوپنج سال
طبق گزارش وال استریت ژورنال، این پیشنهاد که در اکتبر توسط دولت نظامی سودان به مقامهای روسیه ارائه شد، یک توافقنامهٔ جامع 25 ساله را تشریح میکند. بر اساس این قرارداد احتمالی، مسکو اجازه خواهد داشت تا 300 سرباز در خاک سودان مستقر کند.
اهمیت اصلی این توافق آنجاست که نیروی دریایی روسیه میتواند تا چهار کشتی جنگی – از جمله کشتیهای مجهز به انرژی هستهای – را بهصورت همزمان در این پایگاه پهلو دهد.
محل دقیق این پایگاه هنوز مشخص نشده است، اما انتظار میرود در پورت سودان یا یک بندر دیگر در امتداد ساحل دریای سرخ احداث شود.
پورت سودان، بندر اصلی کشور، یک مرکز اقتصادی حیاتی است و در موقعیتی راهبردی در کنار مسیرهایی قرار دارد که کانال سوئز را به اقیانوس هند متصل میکند.
انگیزهٔ روسیه تنها نظامی نیست؛ این بسته شامل امتیازاتی در بخش استخراج معادن نیز هست. سودان سومین تولیدکنندهٔ بزرگ طلا در آفریقاست و دسترسی به این منابع مدتهاست در اولویت شرکتهای روسی فعال در قاره بوده است. این مشوق اقتصادی، ماهیت دوگانهٔ سیاست خارجی روسیه در آفریقا را نشان میدهد که ترکیبی از توسعهٔ نظامی و بهرهبرداری از منابع است.
جستوجوی بندر آبهای گرم و گسترش جهانی
برای روسیه، دستیابی به پایگاهی در دریای سرخ به معنای تحقق سالها تلاش دیپلماتیک و جاهطلبی راهبردی است.
نیروی دریایی روسیه همواره با کمبود بنادر آبهای گرم مواجه بوده است؛ جایی که کشتیها بتوانند بدون بازگشت به پایگاههای دوردست شمالی، سوختگیری و تعمیرات انجام دهند.
وال استریت ژورنال مینویسد که کرملین دستکم پنج سال است برای دسترسی دائمی به پورت سودان تلاش میکند.
چنین پایگاهی بهطور چشمگیری توان عملیاتی روسیه را افزایش میدهد. در حال حاضر، کشتیهای روسی در اقیانوس هند یا مدیترانه با چالشهای لجستیکی مواجهاند که مدت مأموریت آنها را محدود میکند. داشتن پایگاهی در سودان این محدودیتها را رفع کرده و اجازه میدهد روسیه حضور دریایی بلندمدتتری داشته باشد.
این اقدام علاوه بر مزایای تاکتیکی، ارزش نمادین نیز دارد. ژنرال بازنشسته «مارک هیکس» از فرماندهان سابق عملیات ویژه آمریکا در آفریقا گفت که چنین پایگاهی «اعتبار و نفوذ بینالمللی بیشتری» برای روسیه به همراه خواهد داشت.
برای ولادیمیر پوتین؛ رئیسجمهور روسیه دستیابی به این توافق یک پیروزی قاطع محسوب میشود، زیرا نشان میدهد روسیه همچنان یک قدرت جهانی ردهاول است که میتواند نفوذ خود را گسترش دهد.
نگرانی غرب و پیامدهای امنیتی
احتمال پهلوگیری کشتیهای جنگی هستهای روسیه در دریای سرخ، مقامهای امنیتی آمریکا را نگران کرده است.
ایالات متحده سالها تلاش کرده مانع از آن شود که روسیه یا چین بندرهایی در آفریقا در کنترل خود بگیرند؛ زیرا این پایگاهها میتوانند برای تجهیز و تعمیر ناوهای جنگی مورد استفاده قرار گیرند.
نگرانی اصلی غرب این است که رقبای آنها از این گلوگاههای حیاتی برای قطع مسیرهای تجاری در زمان بحران استفاده کنند.
دریای سرخ یکی از حساسترین شریانهای اقتصادی جهان است. اشراف اطلاعاتی بر ترافیک دریایی پورت سودان، روسیه را در موقعیتی ممتاز قرار میدهد تا جریان کالاهای عبوری بهسوی کانال سوئز – که 12 درصد تجارت جهانی را جابهجا میکند – زیر نظر بگیرد.
یک مقام ارشد آمریکایی به وال استریت ژورنال گفت که پایگاه روسیه در این منطقه میتواند به مسکو اجازه دهد با مصونیت عمل کند.
این نگرانی در حالی است که آمریکا و چین از پیش پایگاههایی در جیبوتی دارند؛ وضعیتی که ازدحام نظامی و رقابت را تشدید میکند.
تبادل تسلیحات در برابر دسترسی نظامی
پشت پیشنهاد سودان، نیاز شدید دولت نظامی به حمایت در جنگ داخلی نهفته است.
این کشور گرفتار جنگی خونین است و دولت نظامی به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان بهدنبال حمایت فوری در مقابله با نیروهای شورشی نیروهای پشتیبانی سریع (RSF) است.
در ازای واگذاری یک پایگاه بلندمدت، سودان خواهان دریافت سامانههای دفاع ضدهوایی پیشرفته و سایر تجهیزات روسی با قیمت ترجیحی است.
این معامله خطرات دیپلماتیک جدی دارد. یک مقام نظامی سودان اذعان کرده که چنین توافقی میتواند برای روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا مشکلساز شود.
اما دولت سودان با تهدید وجودی روبهروست و ناچار است میان ریسک انزوای غرب و نیاز فوری به تسلیحات انتخاب کند.
ائتلافهای متغیر در جنگ داخلی سودان
این پیشنهاد در بحبوحهٔ جنگ داخلی پیچیدهای مطرح شده که از 2023 آغاز شده است. ابتدا روسیه از شورشیان RSF حمایت میکرد، زیرا از طریق آنها به معادن طلا دسترسی داشت.
در اقدامی پیچیده، اوکراین – برای محدود کردن نفوذ روسیه – ابتدا به دولت سودان کمک کرد تا شورشیان را از خارطوم بیرون کند.
اما این روابط تغییر کرد. نیروهای واکنش سریع که از حمایت روسیه ناراضی بودند، به اوکراین نزدیک شدهاند. این چرخش، باعث شد روسیه به سمت دولت خارطوم متمایل شود و زمینهٔ مذاکرات فعلی پایگاه دریایی را فراهم کند.
در همین حال، پس از فروپاشی گروه واگنر و ناکامی نیروهای جدید نیابتی کرملین، سودان فرصتی تازه برای نفوذ روسیه به شمار میرود.
سابقهٔ چین و حضور آمریکا
پایگاه پیشنهادی روسیه نخستین حضور یک قدرت غیرغربی در این منطقه نیست. چین طی سالها بنادر تجاری متعددی در آفریقا ساخته و در سال 2017 نخستین پایگاه دریایی خود را در جیبوتی تأسیس کرد؛ پایگاهی که تنها شش مایل با بزرگترین پایگاه آمریکا در آفریقا، یعنی کمپ لِمونیِر، فاصله دارد.
آمریکا حدود 4000 نیرو در این پایگاه دارد و عملیاتهای ضدتروریستی در سومالی را پشتیبانی میکند.
افزوده شدن پایگاه روسیه به این محیط شلوغ و چندقطبی، بیثباتی بیشتری ایجاد خواهد کرد.
درماندگی سودان در میانهٔ فاجعه انسانی
فشار بر دولت سودان ناشی از شرایط وخیم انسانی و نظامی است. گرچه دولت خارطوم را بازپس گرفته، اما نیروهای RSF در مناطق دیگر پیشرویهای چشمگیری داشتهاند و در اکتبر تمام دارفور را تصرف کردند.
سازمانهای حقوق بشری گزارش دادهاند که RSF در دارفور غیرنظامیان را قتلعام میکند و این خشونتها یادآور نسلکشی دهه 2000 است.
برآوردها نشان میدهد که تا 150 هزار نفر در جنگ، قحطی و بیماری جان باختهاند و 12 میلیون نفر آواره شدهاند.
در چنین شرایطی، دولت سودان حاضر است بخشی از حاکمیت خود را در ازای تسلیحات واگذار کند.
جمعبندی
در نهایت، اگر این توافق نهایی شود، یک «موهبت راهبردی» برای مسکو خواهد بود؛ فرصتی که روسیه سالها به دنبال آن بوده است. اما این اقدام برای سیاستگذاران غربی بهمنزلهٔ چالشی جدید در یکی از حیاتیترین شاهراههای دریایی جهان خواهد بود.
انتهای پیام/