باشگاه خبرنگاران پویا: در سال‌های اخیر، نمایش صحنه‌های مرتبط با مشروبات الکلی در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های شبکه نمایش خانگی به امری عادی تبدیل شده است. این روند نه تنها نگران‌کننده است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی بر نسل جوان جامعه داشته باشد.
در سال‌های اخیر، فیلم‌های سینمایی و تولیدات شبکه نمایش خانگی کشور، شاهد تغییرات قابل توجهی در محتوای خود بوده‌اند. ترویج مصرف بی‌رویه دخانیات، عشق‌های مثلثی و عادی‌سازی روابط نامشروع، به صورت علنی در داستان این آثار قرار دارند و روز به روز در حال گسترده شدن هستند.
یکی دیگر از این تغییرات، رواج صحنه‌های مرتبط با مشروبات الکلی است که به طور فزاینده‌ای در فیلم‌ها و سریال‌های امروزی مشاهده می‌شود.
جشنواره فیلم فجر
جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد فرهنگی و هنری کشور، هرساله ویترینی از آثار سینمایی کشور را به نمایش می‌گذارد. این رویداد که به طور مستقیم توسط دولت از طریق سازمان سینمایی، تحت نظارت است، امسال به طور فزاینده‌ای شاهد صحنه‌های سرو مشروبات الکلی در آثارش بود. این رویه در آثار مختلفی چون «داد»، «بازی را بکش»، «لاک‌پشت»، «پیر پسر»، «غریزه»، «سالن4» و «رکسانا» به وضوح مشهود بود.
در این فیلم‌ها، صحنه‌های نوشیدن مشروبات الکلی و استفاده از وسایل مرتبط با آن به راحتی و بدون سانسور خاصی نمایش داده می‌شود. کارگردانان با توجیهاتی مانند طراحی شخصیت‌ها، روایتِ داستان یا ایجاد تنش در درام، به استفاده از این عناصر روی می‌آورند. اما غافل از آنکه پیامدهای منفی نمایش این صحنه‌ها به طور مستقیم در جامعه اثرگذار است.
شبکه نمایش خانگی
این موضوع همچنین در سریال‌های شبکه نمایش خانگی مانند «آبان»، «ازازیل»، «جان‌سخت» و «تاسیان» که به تازگی پخش خود را آغاز کرده‌اند، به وضوح دیده می‌شود. در این آثار، مشروبات الکلی نه تنها به عنوان یک عنصر داستانی، بلکه به عنوان یک نماد از زندگی روزمره شخصیت‌ها معرفی می‌شود. این امر در آثار قدیمی‌تر این پلتفرم‌ها نیز مشهود است. سریال‌هایی از قبیل: «خاتون»، «رهایم‌کن»، «بازنده»، «یاغی»، «زخم‌کاری»، «شهرزاد»، «در انتهای شب»، «داریوش»، «آقازاده» و...
تأثیرات فرهنگی و اجتماعی
اما گسترش این این روند نه تنها نگران‌کننده است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی بر نسل جوان و جامعه داشته باشد. چراکه امروزه رسانه‌ها به عنوان ابزارهای قدرتمند القای فرهنگ و رفتارهای اجتماعی شناخته می‌شوند و نمایش بی‌پروا و عادی‌سازی مصرف مشروبات الکلی ممکن است به ایجاد یک فرهنگ ناسالم در میان جوانان منجر شود. با توجه به اینکه مخاطبان اصلی این آثار شامل کودکان و نوجوانان هستند، خطرات تربیتی این محتواها بیشتر نمایان می‌شود.
نوجوانانی که تحت تأثیر این نوع محتوا قرار می‌گیرند، ممکن است تصور کنند که مصرف مشروبات الکلی امری عادی و پذیرفته‌شده است. این تصور می‌تواند به رفتارهای پرخطر و ناهنجاری‌های اجتماعی منجر شود. همچنین، عادی‌سازی مصرف مشروبات الکلی در رسانه‌ها ممکن است باعث کاهش حساسیت اجتماعی نسبت به پیامدهای منفی آن شود. بسیاری از جوانان ممکن است بدون توجه به تبعات منفی آن، به سمت مصرف الکل گرایش پیدا کنند.
چالش‌های اخلاقی
از سوی دیگر، باید به این نکته توجه داشت که کشور ما با الگوهای اسلامی عجین شده است و استفاده از مشروبات الکلی در اسلام امری حرام شمرده می‌شود. این تناقض میان محتوای رسانه‌ای و اصول اخلاقی و دینی جامعه، پرسش‌هایی را درباره مسئولیت اجتماعی تولیدکنندگان محتوا مطرح می‌کند. آیا تولیدکنندگان آثار سینمایی و تلویزیونی نباید نسبت به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آثار خود آگاه باشند؟ آیا آنها نباید با توجه به ارزش‌های فرهنگی جامعه، محتوای خود را تنظیم کنند؟
از منظر اخلاقی و تربیتی، نمایش بی‌پروا مشروبات الکلی می‌تواند زمینه‌ساز ناهنجاری‌های اجتماعی شود. این موضوع نیازمند بررسی دقیق‌تر و توجه بیشتری از سوی نهادهای نظارتی، خانواده‌ها و خود تولیدکنندگان محتوا است تا از بروز آسیب‌های فرهنگی و تربیتی جلوگیری شود.
ضعف نظارت و نبود قوانین بازدارنده
اما امری که در این ماجرا دچار چالش‌های جدیست، ضعف نظارت نهادهای مربوط در حوزه شبکه نمایش خانگی همانند ساترا است. از طرفی دیگر قانون مناسبی برای نمایش یا عدم نمایش این صحنه‌ها در آثار تصویری وجود ندارد.
«حسن قاسم‌زاده»، مدیر وب‌سایت «کدومو» (وب‌سایت تخصصی تحلیل محتوای فیلم‌ها و سریال‌ها بر اساس الگوهای تربیتی)، چندی‌پیش در یکی از مصاحبه‌های خود به چالش‌های موجود در تنظیم‌گری محتواهای آثار تصویری اشاره کرده و گفته بود: «برخی محتواها علاوه بر نداشتن مجوز انتشار، بر اساس عرف و نگاه حاکمیتی نیز مشکل دارند. با این حال، به دلیل نبود قانون برای جرم‌انگاری انتشار آنها، امکان جلوگیری از انتشارشان وجود ندارد.»
وی مثال‌هایی از مشروبات الکلی و مواد مخدر را مطرح کرده بود که در قوانین کشور برای تبلیغ آنها جرم‌انگاری شده، اما قانونی برای منع نمایش آنها وجود ندارد.
ضرورت نقد سازنده
در نهایت، لازم است که جامعه نسبت به این تغییرات حساسیت بیشتری نشان دهد و با نقد سازنده، به دنبال حفظ ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی خود باشد. رسانه‌ها باید نقش خود را در شکل‌دهی به فرهنگ جامعه ایفا کنند و از بروز آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کنند.
خانواده‌ها نیز باید با آگاهی بیشتری نسبت به محتوای رسانه‌ای که فرزندانشان مشاهده می‌کنند، عمل کنند و گفت‌وگوهایی را درباره پیامدهای مصرف الکل و تأثیرات آن بر زندگی فردی و اجتماعی ایجاد کنند.
به علاوه، نهادهای دولتی و غیردولتی نیز باید با همکاری یکدیگر، برنامه‌هایی را برای آگاهی‌بخشی درباره مضرات مشروبات الکلی و پیامدهای آن بر سلامت جسمی و روانی افراد طراحی کنند.
اما به طور کلی، رواج صحنه‌های مرتبط با مشروبات الکلی در سینما و تلویزیون ایران نیازمند توجه ویژه‌ای از سوی تمامی اقشار جامعه است. این روند نه تنها تهدیدی برای ارزش‌های فرهنگی ما محسوب می‌شود بلکه می‌تواند بر نسل آینده تأثیرات منفی بگذارد. بنابراین، ضرورت دارد که همه ما برای حفظ فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی خود تلاش کنیم و از بروز آسیب‌های اجتماعی جلوگیری نماییم.
پایان پیام/